Kazimierz Dejmek
intv
Reżyser
O twórcy
ID-002107.doc
RRRR-MM-DD
RRRR-MM-DD
Kazimierz Dejmek
Urodzony 17 maja 1924 r. w Kowlu. Studiował w Studiu Dramatycznym Iwo Galla w Krakowie i w PWST w Łodzi. Jako aktor debiutował w 1944 r. w Teatrze Ziemi Rzeszowskiej rolą Jaśka w Weselu . W latach 1945-46 był aktorem w Rzeszowie i Jeleniej Górze, w 1946-49 - w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi.
Współzałożyciel i wieloletni dyrektor Teatru Nowego w Łodzi (1949-61 i 1975-80). W 1962 r. zostaje dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Narodowego w Warszawie. Zakaz wystawiania głośnej inscenizacji Mickiewiczowskich Dziadów i protesty studenckie w marcu 1968 spowodowały, że Dejmek zmuszony został do opuszczenia Teatru Narodowego. Otrzymał wówczas liczne zaproszenia od dyrekcji wielu teatrów europejskich. W Wiedniu wystawił Grę w zabijanego E. Ionesco i Der Fröhliche Martyrer J. Bidermanna, w Essen Króla Ubu A. Jarry'ego i Czarodziejski flet W.A. Mozarta, a w słynnym Piccolo Teatro w Mediolanie - La Passione według włoskich tekstów z XII-XIV wieku. Reżyserował ponadto w Belgradzie, Düsseldorfie, Nowym Sadzie, Oslo i Zurychu. Pracował również w kraju. W latach 1972-74 był etatowym reżyserem w Teatrze Dramatycznym w Warszawie; w okresie 1975-80 - ponownie dyrektorem i reżyserem Teatru Nowego w Łodzi. W latach 1981-94 - dyrektorem Teatru Polskiego w Warszawie.
Kazimierz Dejmek pełnił również funkcje rektora PWST w Łodzi (1952-55).
We wrześniu 1993 wszedł do Sejmu z listy PSL, a w październiku tego roku został ministrem kultury i sztuki (1993-96). O niektórych przedstawieniach Kazimierza Dejmka mówi się, że wyprzedziły bieg historii. Chodzi tu zwłaszcza o spektakle z lat pięćdziesiątych, zrealizowane w Teatrze Nowym w Łodzi (Łaźnię W. Majakowskiego, Święto Winkelrida J. Andrzejewskiego i J. Zagórskiego, Ciemności kryją ziemię J. Andrzejewskiego), oraz słynne Dziady wystawione w Teatrze Narodowym. Znaczące miejsce w dorobku artysty zajmują inscenizacje literatury staropolskiej. Dejmek ponownie odkrył ją dla sceny i powracał do tej literatury wielokrotnie. Powstały wybitne spektakle, w różnych teatrach, także za granicą, m.in. w Essen, gdzie wystawił Historyję o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka. Z tej grupy przedstawień wymienić należy: Żywot Józefa Mikołaja Reja oraz Dialogus de passione i Uciechy staropolskie złożone z anonimowych tekstów, w dramaturgicznym opracowaniu reżysera. Sięgał często po teksty literackie - od starożytnych Greków, przez klasykę polską i obcą, aż do współczesnego dramatu autorów rodzimych i zagranicznych. Tak powstały m.in.: Agamemnon Ajschylosa, Żaby Arystofanesa, Elektra Eurypidesa, Obrona Sokratesa Platona, Juliusz Cezar i Miarka za miarkę W. Shakespeare'a, Zemsta A. Fredry, Kordian J. Słowackiego, Noc listopadowa, Akropolis i Wyzwolenie S. Wyspiańskiego, Słowo o Jakubie Szeli B. Jasieńskiego, Wielki Fryderyk A. Nowaczyńskiego, Obecność - wieczór teatralno-literacki - A. Słonimskiego, Siódmy anioł Z. Herberta. Wystawiał dramaty A. Czechowa (Czajka, Trzy siostry, Wujaszek Wania), M. Gogola (Rewizor) oraz Patnę według J. Conrada. Był niezrównanym inscenizatorem prapremierowej Operetki W. Gombrowicza, wielu dramatów S. Mrożka (m.in. Tango, Vatzlav, Garbus, Kontrakt, Portret) i F. Dürrenmatta (Zwłoka, Wizyta starszej pani, Romulus Wielki). Zrealizował również: Elektrę J. Giradoux, Drzewo W. Myśliwskiego, Cień W. Młynarskiego, według Eugeniusza Szwarca, oraz Zdążyć przed Panem Bogiem H. Krall.
Wśród realizacji operowych, oprócz wspomnianego już Czarodziejskiego fletu, wymienić należy: Halkę S. Moniuszki, Henryka VI na łowach K. Kurpińskiego, Krakowiaków i górali W. Bogusławskiego i Diabły z Loudun K.Pendereckiego.
Długa i imponująca jest lista odznaczeń, nagród i wyróżnień - krajowych i zagranicznych - tego artysty. Otrzymał Krzyż Oficerski (1955), Komandorski (1959) oraz Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1989), a także Order Sztandaru Pracy II Klasy. Jest m.in. trzykrotnym laureatem nagrody państwowej, w latach 1951, 1955 i 1984. W roku 1962 przyznano mu nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za adaptację i reżyserię Historyi..., a w 1981 - za całokształt osiągnięć w dziedzinie reżyserii. Wielokrotnie wyróżniany za reżyserię na festiwalach teatralnych w Kaliszu, Opolu i Wrocławiu. Otrzymał również nagrody: francuskiej krytyki teatralnej (Paryż 1964), Fundacji Jurzykowskich (Nowy Jork 1975) i nagrodę im. Gottfrieda von Herdera (Wiedeń 1979 r.) - za "całokształt działalności w dziedzinie sztuki" - którą Wydział Filozofii Uniwersytetu w Wiedniu honoruje corocznie najwybitniejszych twórców. Szczególne są zasługi Kazimierza Dejmka dla Teatru Nowego w Łodzi. Do dziś najwybitniejsze dokonania tej sceny kojarzone są przede wszystkim z jego nazwiskiem. W uznaniu tych zasług władze Łodzi nadały mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta (15 maja 2000 r.). Natomiast 1 października 2002 Uniwersytet Łódzki przyznał Kazimierzowi Dejmkowi tytuł doktora honoris causa. Od 1 września po raz trzeci objął dyrekcję Teatru Nowego w Łodzi. Wcześniej, 15 września 2001, po przeszło 20-letniej przerwie, zrealizował na tej scenie Sen pluskwy T. Słobodzianka.
Premierą inaugurującą jego kolejną dyrekcję w Teatrze Nowym miał być Hamlet W. Shakespeare'a. Próby rozpoczęły się 15 października. Ostatnie spotkanie artysty z aktorami miało miejsce 21 grudnia 2002 r.
Przedruk za zgodą Teatru Nowego w Łodzi.
Urodzony 17 maja 1924 r. w Kowlu. Studiował w Studiu Dramatycznym Iwo Galla w Krakowie i w PWST w Łodzi. Jako aktor debiutował w 1944 r. w Teatrze Ziemi Rzeszowskiej rolą Jaśka w Weselu . W latach 1945-46 był aktorem w Rzeszowie i Jeleniej Górze, w 1946-49 - w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi.
Współzałożyciel i wieloletni dyrektor Teatru Nowego w Łodzi (1949-61 i 1975-80). W 1962 r. zostaje dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Narodowego w Warszawie. Zakaz wystawiania głośnej inscenizacji Mickiewiczowskich Dziadów i protesty studenckie w marcu 1968 spowodowały, że Dejmek zmuszony został do opuszczenia Teatru Narodowego. Otrzymał wówczas liczne zaproszenia od dyrekcji wielu teatrów europejskich. W Wiedniu wystawił Grę w zabijanego E. Ionesco i Der Fröhliche Martyrer J. Bidermanna, w Essen Króla Ubu A. Jarry'ego i Czarodziejski flet W.A. Mozarta, a w słynnym Piccolo Teatro w Mediolanie - La Passione według włoskich tekstów z XII-XIV wieku. Reżyserował ponadto w Belgradzie, Düsseldorfie, Nowym Sadzie, Oslo i Zurychu. Pracował również w kraju. W latach 1972-74 był etatowym reżyserem w Teatrze Dramatycznym w Warszawie; w okresie 1975-80 - ponownie dyrektorem i reżyserem Teatru Nowego w Łodzi. W latach 1981-94 - dyrektorem Teatru Polskiego w Warszawie.
Kazimierz Dejmek pełnił również funkcje rektora PWST w Łodzi (1952-55).
We wrześniu 1993 wszedł do Sejmu z listy PSL, a w październiku tego roku został ministrem kultury i sztuki (1993-96). O niektórych przedstawieniach Kazimierza Dejmka mówi się, że wyprzedziły bieg historii. Chodzi tu zwłaszcza o spektakle z lat pięćdziesiątych, zrealizowane w Teatrze Nowym w Łodzi (Łaźnię W. Majakowskiego, Święto Winkelrida J. Andrzejewskiego i J. Zagórskiego, Ciemności kryją ziemię J. Andrzejewskiego), oraz słynne Dziady wystawione w Teatrze Narodowym. Znaczące miejsce w dorobku artysty zajmują inscenizacje literatury staropolskiej. Dejmek ponownie odkrył ją dla sceny i powracał do tej literatury wielokrotnie. Powstały wybitne spektakle, w różnych teatrach, także za granicą, m.in. w Essen, gdzie wystawił Historyję o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka. Z tej grupy przedstawień wymienić należy: Żywot Józefa Mikołaja Reja oraz Dialogus de passione i Uciechy staropolskie złożone z anonimowych tekstów, w dramaturgicznym opracowaniu reżysera. Sięgał często po teksty literackie - od starożytnych Greków, przez klasykę polską i obcą, aż do współczesnego dramatu autorów rodzimych i zagranicznych. Tak powstały m.in.: Agamemnon Ajschylosa, Żaby Arystofanesa, Elektra Eurypidesa, Obrona Sokratesa Platona, Juliusz Cezar i Miarka za miarkę W. Shakespeare'a, Zemsta A. Fredry, Kordian J. Słowackiego, Noc listopadowa, Akropolis i Wyzwolenie S. Wyspiańskiego, Słowo o Jakubie Szeli B. Jasieńskiego, Wielki Fryderyk A. Nowaczyńskiego, Obecność - wieczór teatralno-literacki - A. Słonimskiego, Siódmy anioł Z. Herberta. Wystawiał dramaty A. Czechowa (Czajka, Trzy siostry, Wujaszek Wania), M. Gogola (Rewizor) oraz Patnę według J. Conrada. Był niezrównanym inscenizatorem prapremierowej Operetki W. Gombrowicza, wielu dramatów S. Mrożka (m.in. Tango, Vatzlav, Garbus, Kontrakt, Portret) i F. Dürrenmatta (Zwłoka, Wizyta starszej pani, Romulus Wielki). Zrealizował również: Elektrę J. Giradoux, Drzewo W. Myśliwskiego, Cień W. Młynarskiego, według Eugeniusza Szwarca, oraz Zdążyć przed Panem Bogiem H. Krall.
Wśród realizacji operowych, oprócz wspomnianego już Czarodziejskiego fletu, wymienić należy: Halkę S. Moniuszki, Henryka VI na łowach K. Kurpińskiego, Krakowiaków i górali W. Bogusławskiego i Diabły z Loudun K.Pendereckiego.
Długa i imponująca jest lista odznaczeń, nagród i wyróżnień - krajowych i zagranicznych - tego artysty. Otrzymał Krzyż Oficerski (1955), Komandorski (1959) oraz Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1989), a także Order Sztandaru Pracy II Klasy. Jest m.in. trzykrotnym laureatem nagrody państwowej, w latach 1951, 1955 i 1984. W roku 1962 przyznano mu nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za adaptację i reżyserię Historyi..., a w 1981 - za całokształt osiągnięć w dziedzinie reżyserii. Wielokrotnie wyróżniany za reżyserię na festiwalach teatralnych w Kaliszu, Opolu i Wrocławiu. Otrzymał również nagrody: francuskiej krytyki teatralnej (Paryż 1964), Fundacji Jurzykowskich (Nowy Jork 1975) i nagrodę im. Gottfrieda von Herdera (Wiedeń 1979 r.) - za "całokształt działalności w dziedzinie sztuki" - którą Wydział Filozofii Uniwersytetu w Wiedniu honoruje corocznie najwybitniejszych twórców. Szczególne są zasługi Kazimierza Dejmka dla Teatru Nowego w Łodzi. Do dziś najwybitniejsze dokonania tej sceny kojarzone są przede wszystkim z jego nazwiskiem. W uznaniu tych zasług władze Łodzi nadały mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta (15 maja 2000 r.). Natomiast 1 października 2002 Uniwersytet Łódzki przyznał Kazimierzowi Dejmkowi tytuł doktora honoris causa. Od 1 września po raz trzeci objął dyrekcję Teatru Nowego w Łodzi. Wcześniej, 15 września 2001, po przeszło 20-letniej przerwie, zrealizował na tej scenie Sen pluskwy T. Słobodzianka.
Premierą inaugurującą jego kolejną dyrekcję w Teatrze Nowym miał być Hamlet W. Shakespeare'a. Próby rozpoczęły się 15 października. Ostatnie spotkanie artysty z aktorami miało miejsce 21 grudnia 2002 r.
Przedruk za zgodą Teatru Nowego w Łodzi.